सांकेतिक तस्बिर।

सुमन राज पौडेल

नेपालको विद्यार्थी राजनीतिको इतिहास गौरवशाली छ । वि.स. २०२२ सालमा स्थापित अखिल नेपाल राष्ट्रिय स्वतन्त्र विद्यार्थी यूनियन (अनेरास्ववियू) ले जनआन्दोलन, शैक्षिक सुधार, र राष्ट्रिय एकताका लागि निर्णायक भूमिका खेलेको छ । तर, २१औँ शताब्दीको चुनौतीहरू-डिजिटल परिवर्तन, युवा वेरोजगारी, शिक्षाको गुणस्तर, र सामाजिक असमानताले नयाँ दृष्टिकोण माग्छ । आजको विद्यार्थी सङ्गठनले ‘ऐतिहासिक गौरव’ भन्दा पनि ‘भविष्यको दायित्व’ लाई प्राथमिकता दिनु आवश्यक छ ।

संघर्ष भन्दा सहकार्यः ‘हामी’को दर्शन

नेपाली विद्यार्थी राजनीतिको मूल आधार नै ‘सामूहिक अभियान’ हो । तर, हालका वर्षहरूमा नेतृत्वको द्वन्द्व, गुटबाजी, र अहंकारले सङ्गठनहरूलाई कमजोर बनाएको छ । अनेरास्ववियू जस्तो सशक्त सङ्गठनले आफ्नो शक्ति ‘एकतामा’नै पाउँदछ । यसले नेतृत्वलाई व्यक्तिगत महत्वाकांक्षाको साधन बनाउनु हुँदैन, युवा आवाजलाई साझा मञ्चमा संस्थागत गर्नुपर्छ । उदाहरणका लागि, २००६ को जनआन्दोलनमा विद्यार्थी सङ्गठनहरूले दलगत राजनीति भन्दा माथि उठेर राष्ट्रिय एकताको भूमिका निर्वाह गरेका थिए । आज पनि त्यस्तै सहकार्यको आवश्यकता छ-‘म’ होइन, ‘हामी’को राजनीति ।

डिजिटल सङ्गठनः इन्टरनेटलाई ‘आन्दोलन’बनाउने साधन

युवा नेपालीको ७० प्रतिशतभन्दा बढी इन्टरनेट प्रयोगकर्ता हुन् । तर, विद्यार्थी सङ्गठनहरूले यसलाई’ट्विटर/फेसबुकमा पोस्ट हान्ने’मात्र उपकरण बनाएका छन् । २१औँ शताब्दीको सङ्गठनले डिजिटल प्लेटफर्मलाई रणनैतिक रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छः

सोशल मिडियामा नीति आधारित अभियानः शिक्षा ऐनको संशोधन, छात्रवृत्ति विस्तार, र युवा उद्यमितालाई लोबी गर्ने ।

ई-फोरम र वेबिनारः ग्रामीण र शहरी विद्यार्थीबीच संवाद बढाउने, अन्तर्राष्ट्रिय विशेषज्ञसँग जोड्ने ।

डिजिटल प्रतिवेदनः सरकारी नीतिहरूमा विद्यार्थीको प्रतिक्रिया ई-पेटिसन मार्फत पेश गर्ने ।

डिजिटल सङ्गठनले ‘क्याम्पस राजनीति’लाई ‘राष्ट्रिय नीति’सँग जोड्न सक्छ ।

विषयवस्तुको राजनीतिः शिक्षा, रोजगारी, र मानसिक स्वास्थ्य

विद्यार्थी राजनीतिलाई ‘बस अवकाश दिने’ र ‘प्रदर्शन गर्ने’ मात्र सीमित नराख्नु पर्छ । आवश्यकता छ यस्तो एजेन्डाः

शैक्षिक सुधारः निजी शिक्षण संस्थानको मनमानी शुल्क, सार्वजनिक विद्यालयको पुनर्जीवन ।

युवा रोजगारीः इन्टर्नशिप नीति, स्टार्टअप लगानी, र कृषि(प्रविधिमा युवालाई संलग्न गर्ने ।

मानसिक स्वास्थ्यः परीक्षाको दबाब, डिप्रेसन र युवा आत्महत्या विरुद्ध जागरूकता ।

यी विषयहरूमा अनेरास्ववियू ले नीति पत्र तयार गरी संसदमा पेस गर्न सक्छ ।

४. पारदर्शी नेतृत्वस् ‘कनेक्ट’गर्ने, ‘कमाण्ड’ नगर्ने

आजका युवा ‘अन्धा अनुसरण’ होइन, ‘खुला संवाद’ चाहन्छन् । नेतृत्वले गर्नुपर्नेः

सहभागी निर्णय प्रक्रियाः महासभामा मात्र होइन, मोबाइल एप मार्फत पनि विद्यार्थीको राय लिने ।

वित्तीय पारदर्शिताः दान, सदस्यता शुल्क, र व्ययको विवरण सार्वजनिक गर्ने ।

जवाफदेही नेतृत्वः वार्षिक प्रतिवेदनमा निष्कर्ष र गल्तीहरू स्वीकार्ने साहस ।

नेता भनेको फेसिलिटेटरू हो-साझा लक्ष्यको लागि मात्र ।

महिला र ग्रामीण आवाजः सङ्गठनको विविधता

अनेरास्ववियूको केन्द्रीय समितिमा विविधता ल्याएर विद्यार्थी आन्दोलनलाई अझै प्रभावकारी बनाउन सकिन्छ । आवश्यक छः

ग्रामीण शिक्षा अभियानः कर्णालीको विद्यालयमा इन्टरनेट, महिला साक्षरता कार्यक्रम ।
लैङ्गिक समानताः छात्रावासमा सुरक्षा, छात्रा नेतृत्वलाई प्रोत्साहन ।
सामुदायिक जोडः जनजातीय, दलित, एलजिबिटीक्य : युवाको प्रतिनिधित्व ।
विविधतालाई ‘टुक्राउने’होइन, ‘जोड्ने’ साधन बनाउनुपर्छ ।

शान्ति र रचनात्मकतास् आगो होइन, विचार बाल्ने

विद्यार्थी आन्दोलनले हिंसात्मक प्रदर्शन, आगलागी, र विनाशक विरोध छाड्नुपर्छ । सट्टामाः
सृजनात्मक प्रतिरोधः कला, साहित्य, र प्रविधि मार्फत अभियान (जस्तैः शैक्षिक डकुमेन्ट्री, युवा उद्यमी मेला) ।
शैक्षिक नवीनताः स्कूल कलेजमा इनोभेसन ल्याब, कृत्रिम बुद्धिमत्ता कक्षा ।
शान्तिपूर्ण संवादः सरकार, शिक्षक, र विद्यार्थीबीच त्रिपक्षीय सम्मेलन ।

युवा शक्ति को नयाँ परिभाषा

ANNFSU ले २१औँ शताब्दीमा ‘क्रान्ति’को अर्थ परिवर्तन गर्न सक्छ । यो क्रान्ति हो-विचारको, सहकार्यको, र नयाँ पुस्ताको । विद्यार्थी सङ्गठनले ट्रेन्डिङ्ग हैशट्यागभन्दा पनि शिक्षाको गुणस्तर, युवाको आत्मविश्वास, र राष्ट्रको एकतालाई ट्रेन्ड गराउनुपर्छ । युवा नेतृत्वले ‘हामी’ को बाटोमा हिँड्ने हो भने, नेपालले विश्वमै नयाँ मिसन गर्न सक्छ ।

‘युगले माग गरेको छ-व्यवहारको क्रान्ति। यो क्रान्ति हुनेछ-सहकार्यले, डिजिटल सशक्तीकरणले, र विद्यार्थीको स्वरले।’