काठमाडौं । देशभर सरकारी विद्यालयमा विद्यार्थीको आकर्षण बढिरहेका बेला राजनीतिक परिवर्तनको मुख्य आधार मानीएको तीनधारा संस्कृत पाठशालामा बस्न चाहानेहरुको संख्या बढ्न थालेको छ । विगतका केही वर्ष अगाडिसम्म निर्धारित कोटा पुर्‍याउनसम्म हम्मे हम्मे हुने छात्राबासमा अहिले विद्यार्थी छानेर ल्याउनुपर्ने अवस्था आएको छ ।

२०६२ /०६३ को आन्दोलनअघि निकै आर्कषण रहेको जमलस्थित तीनधारा संकृत पाठशाला छात्रावास राजनीतिक तथा सामाजिक कारणले ओझेलमा पर्दै गएको थियो । संस्कृत विश्वविद्यालय अन्तर्गत रहेको यस छात्रावासमा अभिभावकको विशेष रुचि रहन्थ्यो ।

आन्दोलनकै प्रभावले छात्रावास खाली गराइएको थियो । त्यसपछिका वर्षहरुमा छात्रावासमा पहिलाजस्तो आर्कषण रहेन । अन्य सामुदायिक विद्यालयमा विद्यार्थीको आकर्षण भएजस्तै तीनधारा संस्कृत पाठशालामा यो वर्ष बस्न आवेदन दिनेहरुको संख्या बढेको छ । नयाँ भर्नाका लागि सात जनाको कोटा पुर्‍याउन पनि धौ धौ हुने पाठशालामा यो वर्ष ३० जना बढीको आवेदन परेको डा. प्रकाश तीनधारा संस्कृत पाठशालाका सुपरीवेक्षक बताउनुभयो ।

विक्रम संवत १९४२ खुलेको यो तीनधारा संस्कृत पाठशालामा १ सय ४ वर्षे राणा शासनविरुद्धमा आन्दोलनको बिजारोपण भएको थियो । इतिहास, भूगोल, सामाजिकलगायतका विषय पढ्न पाउनुपर्ने लगायतका माग राख्दै विद्यार्थीहरुले राणा शासकविरुद्ध आन्दोलन सुरु गरेका थिए । जयतु संस्कृतम्का नामले चिनिने यही आन्दोलन त्यसबेला राजनीतिक परिवर्तनको मुख्य आधार बनेको थियो । अहिले सुन्दा पनि अचम्म लाग्न सक्छ, त्यसबेला देशभरमा रहेको २ सय ३३ पाठशालाबाट प्रतिनिधिहरु चुनिएर तीनधारा पाठशालामा आउनेहरुले छात्र कार्य संघ चलाउने गर्दथे । चुनिएर आउनेले संघ चलाउने हुँदा संघ संसद्को भूमिकामा थियो । त्यस्तै खाना खाने बेलामा धोती फेर्नेदेखि लिएर विभिन्न पाठ गर्ने विधि पूरा गरिने सुपरीवेक्षक तीनधारा संस्कृत पाठशालाका सुपरीवेक्षक डा. प्रकाश ढकाल बताउनुहुन्छ ।

त्यस्तै, छात्रावासमा एक विषय लागेपनि फेल हुने नियम छ । छात्राबासमा बस्नकै लागि भएपनि विद्यार्थीले पढ्नै पर्ने बाध्यता छ । यता, छात्रावासको भौतिक अवस्था पछिल्लो समय जीर्ण हुँदै गएको छ । बेला वखत संस्कृत विश्वविद्यालय तथा महानगरपालिकाले मर्मत गरेपनि पर्याप्त छैन । त्यस्तै, विद्यालयमा छात्रहरुले बिहान साँझ खाने खानाबाहेक चिया खाजा खाने व्यवस्थ्या नहुँदा कठिनाइ झेल्नुपरेको छ ।

कुनै समयमा देश भर एकै पटक ४४ प्रमुख जिल्ला अधिकारीको नियुक्ति यही छात्रावासमा बसेर पढेका विद्यार्थीबाट भएको थियो । हालका राष्ट्रप्रमुख रामचन्द्र पौडेल पनि यहि छात्राबासको विद्यार्थी हुनुहुन्छ । प्रजातान्त्रिक पद्धतिको सुत्रपात मानिएको तीनधारा संकृत पाठशालाका आफैंमा एउटा ईतिहास हो । यसको संरक्षणका लागि राज्यले ध्यान दिनु जरुरी छ ।