काठमाडौं । व्यंग्यचेतको जीवन्त नमूना मानिने कार्टुन क्याक्टसको प्रतिबिम्ब हो । जसको आङभरि काँडा र मरुभूमिमा पनि जीवनको आशा जीवित राख्ने विश्वास गरिन्छ ।

छापाका लाखौं शब्दलाई एउटा रोचक कार्टुनले प्रतिनिधित्व गर्दछ । समाचार विवरण हो भने कार्टुन मिसाइल । नेपालका कार्टुन कलाका बादशाहरूले कोरेका कार्टुन यतिबेला सामाजिक विकृति र विसंगति विरुद्ध खबरदारी गरिरहेका छन् ।

भ्रष्टाचारविरुद्ध कटाक्ष गरिएका कार्टुन यतिबेला प्रदर्शनीमा राखिएको छ । सुशासन मृगतृष्णा बन्दा समाजले भोग्नुपरेको पीडा कार्टुनमा जीवन्त देखिन्छ ।

समकालीन छापा, विद्युतीय माध्यममा काम गरिरहेका सर्जकहरूको कला प्रदर्शनीमा राखिएका छन् । जसमा सिद्धहस्तदेखि नवप्रवेशी ३६ कार्टुनिष्टका ५० कार्टुन समावेश छन् ।

पत्रिकामा कार्टुनको दायरा सीमित हुने भएकाले सचेतना र प्रचारका लागि प्रदर्शनी गरिएको नेपाल कार्टुनिष्ट क्लबका अध्यक्ष बासु क्षितिज बताउनुहुन्छ । प्रदर्शनीमा विशेषत भ्रष्टाचारको रूपरङ्गको बारेमा स्पष्ट पार्न खोजिएको उहाँको भनाइ छ ।

अधिकांश कार्टुनका पात्र समकालीन नेताहरू छन् । अचम्म त के छ भने आफू विरुद्धको व्यंग्य पचाउने क्षमता नेताहरूमा नभएकै कारण उनीहरू अवलोकनमा आएका छैनन् । यद्यपि भ्रष्टाचारको विषय नै आफूहरूको मूल ध्यय रहेको स्रष्टाहरू बताउँछन् ।

हुन त प्रदर्शनीमा राखिएका हरेक कार्टुनको आ–आफ्नै महत्व छ, यद्यपि वरिष्ठ कार्टुनिष्ट दुर्गा बराल ‘वात्सायन’को दुईवटा कार्टुन अवलोकनकर्ताको आँखामा परेका छन् ।

त्यस्तै अर्का चर्चित कार्टुनिष्ट रविन सायमीको ‘चप्पले नेताको दृश्य’ दर्शकले औधी रुचाएको कार्टुनको कोटीमा पर्छ । कोरोना महामारीका बेला पनि फस्टाएको भ्रष्टाचारी प्रवृत्तिको खुलेर व्यङ्ग्य कसिएको छ ।

नेपालमा लोकप्रिय पनि नेता नै र सर्वाधिक आलोचना पनि उनीहरूकै हुने गरेको छ । व्यंग्यको विषयवस्तु नेता कार्यकर्ता लक्षित भए पनि आमनागरिकको रुचि मननयोग्य रहेको कार्टुनिष्ट राजेश मानन्धरको बुझाइ छ ।

दर्शकहरूमा भूस र चामल खुट्याउने क्षमता प्रर्दशनीमा देखिएको अर्को सुःखद् पक्ष हो । उनीहरू आफ्नो प्रतिक्रिया व्यक्त गर्दै विकृतिविरुद्ध सबैले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट खबरदारी गर्नुपर्ने बताउँछन् ।

भ्रष्टाचारको जति आयतन बढ्छ, कलाकारको सिर्जना यसकै वरिपरि घुम्ने निश्चित छ । कामना गरौं तीनै तहको निर्वाचन हुन लागेको यो वर्षले सुशासनको नर्सरी उत्पादन गरोस्, ताकि व्यंग्य कलाकारले सुशासन विरुद्ध व्यंग्य कस्ने मसला नपाउन् ।