काठमाडौं । आधुनिक इन्धनको रुपमा एलपी ग्याँसले मानव जीवनमा महत्वपूर्ण हिस्सा ओगटिसकेको छ । यो ग्याँसको आविष्कार सन् १९०० को शुरुवातमा भएको हो । एलपी ग्याँसको पूरा नाम हो ‘लिक्विफाइड पेट्रोलियम ग्यास’ । यो शब्द तरल ग्याँसको रुपमा रहने हाइड्रोकार्बनलाई जनाउन प्रयोग हुने गर्छ । यसमा प्रोपान र बुटान ग्याँस पर्दछन् । यसबाहेक अरु इथेन, पेन्टानजस्ता ग्याँसहरु पनि यही समूहको ग्याँसभित्र पर्दछन् । एलपी ग्याँसमा ग्याँस र तरल एकैचोटी मिसाइएको हुन्छ । वास्तवमा यही विशेषता अर्थात् ग्याँसलाई तरल रुपमा बनाईएका कारण नै एलपी ग्याँसले विश्वब्यापी रुपमा ब्यापक उपभोग हुन थालेको हो ।

सामान्य तापक्रम र चापमा एलपी ग्याँसको रुपमा पनि ग्याँस नै हुन्छ । तर यसलाई अति तीव्र चाप र चिसोपनाको मद्दतले तरल बनाईएको हुन्छ । यो तरल अवस्थामा रहँदा त्यो राखिएको भाँडोको चाप एउटा ट्रकको हावा भरिएको टायरको चापभन्दा दोब्बर हुने गर्छ । यसरी एलपी ग्याँसलाई तरल बनाउनुको एउटै कारण चाहिँ यसलाई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा ढुवानी गर्न सजिलो होस वा थोरै ठाउँमा पनि धेरै ग्याँस अटाउन सकोस् भन्नु नै हो । तुलना गर्ने हो भने तरल बनाईएको एक युनिट एलपी ग्याँसले ग्याँस अवस्थामा रहेको एलपी ग्याँसको २ सय ७० युनिटले दिने बराबरको शक्ति दिन्छ । यसको अर्थ के हो भने ग्याँस अवस्थामा नै एलपी ग्याँसलाई राख्ने हो भने त्यसलाई राख्नको लागि २ सय ७० गुना बढी ठूलो भाँडो चाहिन्छ । हामीले खाना पकाउन तथा गाडीहरु चलाउन लगायत अन्य दैनिक जीवनमा प्रयोग हुने एलपी ग्याँसमा प्रोपान र बुटानको मिश्रण गराइएको हुन्छ ।

यो ग्याँस कतैबाट चुहियो भने गन्हाउने गर्छ । त्यस्तो किन हुन्छ ? वास्तवमा हामीले खाना पकाउनको लागि प्रयोग गर्ने एलपी ग्याँस प्राकृतिक अवस्थामा रहँदा गन्हाउँदैन किनकी यो गन्धरहित हुन्छ । तर सुरक्षाको दृष्टिकोणले घरायसी वा ब्यवसायिक प्रयोगमा ल्याउनका लागि त्यसमा हाइड्रोजन सल्फाइड वा मर्काप्टान नामक रसायन हालिएपछि गन्धहीन ग्याँस गन्हाउन थाल्छ । यो ग्याँस अत्यन्तै ज्वलनशील हुन्छ । अर्थात् आगोको सानो झिल्कामात्रै पनि यो बल्नका लागि पर्याप्त हुन्छ । –एजेन्सीहरुको सहयोगमा