फाइल तस्वीर

नारायणी लामिछाने
काठमाडौं । मुलुकको आर्थिक स्थिति थप जटिल बन्दै गएको छ । शोधनान्तर घाटा एक महिनामै दोब्बरले बढेर डेढ खर्ब पुगेको छ । पूँजीगत खर्च बढ्न सकेको छैन । व्यापार घाटा चुलिएको चुलियै छ ।

अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड रहँदै आएको विप्रेषण आप्रवाह घटेको घट्यै छ । पछिल्लो समय नियन्त्रणमा रहँदै आएको मूल्य बृद्धि समेत उकालो लाग्न थालेको छ ।असोज महिनासम्म ७६ अर्ब घाटामा रहेको शोधनान्तर घाटा कात्तिक महिनामा १ सय ५० अर्ब माथि पुगेको छ ।

राष्ट्र बैंकले उपलब्ध गराएको चालु आर्थिक बर्षको पहिलो चार महिनाको आर्थिक स्थितिअनुसार मुलुकको समष्टिगत आर्थिक सूचकहरु थप चुनौतिपूर्ण बन्दै गएको देखिएको हो ।

अघिल्लो महिनासम्म ४ दशमलब २४ प्रतिशतमा रहेको मूल्यवृद्धि पनि यस अवधिमा ५ दशमबल ३२ प्रतिशत पुगेको छ । यस अवधिमा कुल वस्तु व्यापार घाटा ५६ दशमबल ८ प्रतिशतले वृद्धि भई ५ खर्ब ६८ अर्ब पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो घाटा १२ दशमलब ५ प्रतिशतले घटेको थियो ।

यसैगरी, यस अवधिमा विप्रेषण आप्रवाह ७ दशमवल ५ प्रतिशतले कमी आई ३ सय १२ अर्ब कायम भएको छ । चालु खाता २ खर्ब २३ अर्ब बढीले घाटामा रहेको छ । विदेशी विनिमय सञ्चिती घटेर १० अर्ब ४७ करोड अमेरिकी डलरमा सीमित रहेको छ । यसले साढे ७ महिनाको मात्रै वस्तु तथा सेवा आयात धान्न सक्छ ।

केन्द्रीय बैंककै प्रवक्ताका अनुसार मुलुकको अर्थतन्त्र संकटोन्मुख दिशामा अघि बढिरहेको स्पष्ट हुन्छ ।

हालै अर्थ मन्त्रालयमा भएको अन्तर मन्त्रालयगत छलफलमा अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले भने अर्थतन्त्र संकटमा पर्न थालेको भनि भइरहेको प्रचारलाई ‘नियोजित हल्ला’ को संज्ञा दिनुभएको छ । उहाँले मुलुकको अर्थतन्त्रका सूचकहरूमा संकट आएको भनि भ्रम छर्न खोजिएको बताउनुभयो ।

तर, अर्थविद् दिलनाथ दंगाल भने अर्थमन्त्रीको तर्क सुनेर दङ्ग पर्नुहुन्छ । राष्ट्र बैंक र योजना आयोग अर्थ मन्त्रालयकै सल्लाहकार भएकाले उनीहरूको तथ्याङ्क नियोजित हुन नसक्ने उहाँको भनाइ छ ।

‘राष्ट्र बैंक र योजना आयोग अर्थ मन्त्रालयका सल्लाहकार निकाय पनि हुन्,’ अर्थविद् दंगालको प्रश्न गर्नुहुन्छ, ‘अर्थ मन्त्रालयसँगै जोडिएका यी निकायका तथ्याङ्क कसरी नियोजित तथ्याङ्क हुनसक्छन् ?’

घरि अर्थतन्त्र नै जान्दिन त घरि अर्थतन्त्र ठिक छ नियोजित हल्ला मात्र चलाइएको जस्ता हुलुका टिप्पणी गर्नुभन्दा संकटोन्मुख अर्थतन्त्र उकास्नका लागि अबिलम्ब गम्भीर कदम चाल्नुपर्नेमा विज्ञहरूले जोड दिएका छन् ।